Jętka dachowa, zwana także bantem, to jeden z kluczowych elementów konstrukcyjnych stosowanych w dachach krokwiowo-jętkowych. Jest to pozioma belka, której głównym zadaniem jest podtrzymywanie krokwi i usztywnianie całej konstrukcji dachowej. Konstrukcje więźby dachowej wzmacniane jętkami są popularne zarówno w tradycyjnym, jak i nowoczesnym budownictwie, szczególnie w domach jednorodzinnych o dachach spadzistych. Dzięki nim możliwe jest stworzenie dachu o większej rozpiętości bez ryzyka jego osłabienia.
Czym jest jętka?
Jętka to pozioma belka umieszczona w górnej części wiązara dachowego, która łączy dwie przeciwległe krokwie. Pełni rolę elementu ściskanego, rozpierającego krokwie i zapewniającego im stabilność. Jętka zapobiega rozsuwaniu się krokwi oraz ich ugięciom, co czyni całą konstrukcję bardziej wytrzymałą na obciążenia, takie jak ciężar dachu czy napór wiatru. Stosowanie jętki umożliwia zbudowanie dachu o większej rozpiętości i zwiększenie nośności konstrukcji dachowej.
Wymiary jętek
Wymiary jętki dachowej zależą od wielu czynników, takich jak geometria dachu, jego rozpiętość oraz przewidywane obciążenia. Parametry te są dobierane przez uprawnionego konstruktora, który w projekcie budowlanym określa nie tylko przekrój poprzeczny belek jętkowych, ale także sposób ich połączenia z krokwiami. Do najczęściej stosowanych wymiarów poprzecznych jętki należą belki o przekroju: 12×14 cm, 12×16 cm, 14×16 cm, 16×18 cm i 16×20 cm.
Jeśli chodzi o długość, belki jętkowe mogą osiągać do 3,5 metra bez konieczności dodatkowego podparcia. W przypadku dłuższych jętek (od 7,5 do 12 metrów), konieczne jest zastosowanie jednej lub dwóch belek oczepowych, które wspierają konstrukcję i zapewniają jej stabilność.
Rodzaje więźb jętkowych
W budownictwie możemy spotkać różne rodzaje więźb jętkowych, w zależności od potrzeb konstrukcyjnych. Typowa więźba jętkowa stosowana jest w dachach o mniejszych rozpiętościach, w których długość jętki nie przekracza 3,5 metra. Zwykle wykorzystywana jest w budynkach z użytkowym poddaszem, gdzie stanowi belkę stropową. W celu lepszego zagospodarowania przestrzeni poddasza, dolna krawędź jętki umieszczana jest co najmniej 2 metry nad poziomem stropu. W sytuacji, gdy dach ma mały kąt nachylenia, może być konieczne wymurowanie wzmocnionych ścian kolankowych, aby zwiększyć wysokość pomieszczenia.
Drugim popularnym rozwiązaniem jest więźba jętkowa z zastosowaniem ściany stolcowej, w której jętki podparte są na jednym lub dwóch rzędach pionowych słupów. W takim przypadku jętki wspierane są na płatwiach, co pozwala na zadaszenie budynków o większej rozpiętości. Przy rozpiętościach do 7,5 metra wystarczy jedna płatew, jednak przy większych rozmiarach stosuje się dwie płatwie, wspierane dodatkowo ukośnymi elementami konstrukcyjnymi, zwanymi mieczami.
Charakterystyka pracy jętki
Jętka działa jako element ściskany, umieszczony zazwyczaj w połowie lub jednej trzeciej wysokości dachu, co wzmacnia konstrukcję i pozwala na zastosowanie dłuższych krokwi. Dzięki jętkom możliwe jest zmniejszenie deformacji więźby dachowej, zarówno pod wpływem parcia i ssania wiatru, jak i ciężaru samego dachu. Jętki przenoszą także część obciążeń z jednej połaci dachu na drugą, co zwiększa stabilność całej konstrukcji. Bez względu na liczbę zastosowanych jętek, ich podstawową funkcją jest podpora dla krokwi i zabezpieczenie dachu przed osłabieniem.
Prawidłowe połączenie jętki z krokwią
Aby konstrukcja więźby jętkowej była trwała i niezawodna, konieczne jest prawidłowe połączenie jętek z krokwiami. Najczęściej stosowane są trzy rodzaje połączeń: połączenie śrubowe, połączenie na styk oraz połączenie na tzw. półjaskółczy ogon. W przypadku połączenia śrubowego, śruby pełnią rolę łączników stężających, które zapewniają przyleganie i dociskanie elementów. Połączenie na styk polega na zastosowaniu podwójnych nakładek, a obecnie coraz częściej zastępowane jest nowoczesnymi płytkami kolczastymi lub perforowanymi. Trzecim typem połączenia jest półjaskółczy ogon, który dodatkowo wzmacnia się śrubami, co zapewnia jeszcze większą stabilność.
Jętki dzielą krokwie na dwie części w proporcji 2:1, a ich długość zazwyczaj nie przekracza 3,5 metra. Najczęściej są montowane w niewielkiej odległości od kalenicy, co dodatkowo wzmacnia konstrukcję dachu. Dzięki temu możliwe jest zastosowanie dłuższych krokwi i budowa dachów o większej rozpiętości.
Podsumowanie
Jętka dachowa to niezwykle istotny element konstrukcji więźby dachowej, który zapewnia stabilność i wytrzymałość całego dachu. Dzięki niej możliwe jest budowanie dachów o większej rozpiętości, a także zmniejszenie odkształceń konstrukcji pod wpływem obciążeń. Prawidłowe wykonanie i montaż jętki oraz jej solidne połączenie z krokwiami to klucz do trwałej i bezpiecznej więźby dachowej.
